ΣΑΠΟΥΝΙ – ΛΕΒΑΝΤΑ

Ο ΒΟΤΑΝΟΚΗΠΟΣ

Το σαπούνι του εργαστηρίου «Ο Βοτανόκηπος» παρασκευάζεται με εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, καστορέλαιο και λάδι καρύδας.

Το ελαιόλαδο είναι πλούσιο σε βιταμίνες Α και Ε, σημαντικά μέταλλα όπως ασβέστιο, σίδηρο και ψευδάργυρο και περιέχει συστατικά όπως το σκουαλένιο και τις πολυφαινόλες που διασφαλίζουν την ενυδάτωση του δέρματος και βελτιώνουν την ελαστικότητά του.

Το καστορέλαιο είναι ένα φυτικό έλαιο που προέρχεται από τους σπόρους του φυτού Ricinus communis. Το φυτό καλλιεργείται κυρίως στην Αφρική, τη Νότια Αμερική και την Ινδία. Το καστορέλαιο περιέχει αντιοξειδωτικά που καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες στο σώμα. Έχει επίσης αντιβακτηριακές ιδιότητες. Η χρήση του προσθέτει ενυδατικές και αφριστικές ιδιότητες στο σαπούνι.

Το λάδι καρύδας είναι ένα πολυκορεσμένο έλαιο που παράγεται παραδοσιακά εξάγοντας το λάδι από ακατέργαστες καρύδες ή αποξηραμένους πυρήνες καρύδας. Σε θερμοκρασία δωματίου είναι στερεό, αλλά όταν θερμαίνεται μπορεί να μαλακώσει ή ακόμη και να λιώσει. Έχει εξαιρετικές ενυδατικές ιδιότητες. Πλούσιο σε βιταμίνη Ε, τρέφει και ενυδατώνει τόσο το δέρμα όσο και τα μαλλιά. Μελέτες έχουν δείξει ότι το λάδι καρύδας καταπολεμά την ξηρότητα και βοηθά στη θεραπεία μέτριων περιπτώσεων δερματίτιδας. Επιταχύνει τη φυσική διαδικασία επούλωσης του δέρματος, ενώ τα αντιοξειδωτικά του χαρακτηριστικά το καθιστούν σημαντικό συστατικό στην περιποίηση του δέρματος.

Τα σαπούνια της Ι. Μ. Παναγίας Μικροκάστρου παρασκευάζονται με την ψυχρή μέθοδο σαπωνοποίησης. Επίσης, η αναλογία των ελαίων επιτρέπει την υπερλίπανση στα σαπούνια, προσθέτοντάς τους επιπλέον ενυδατικές ιδιότητες.

Διαδικασία παρασκευής χειροποίητου σαπουνιού με την ψυχρή μέθοδο.

Η ιστορία λέει ότι το 1000 π.Χ. στο λόφο Sapo της Ρώμης όταν οι γυναίκες ξέπλεναν ρούχα στο ποτάμι, στη βάση του λόφου όπου είχαν προηγηθεί θυσίες ζώων, παρατήρησαν ότι τα ρούχα τους καθάριζαν όταν έρχονταν σε επαφή με την αφρώδη λάσπη που έτρεχε στο ποτάμι από τον λόφο. Αργότερα, ανακάλυψαν ότι αυτή η καθαριστική ουσία δημιουργήθηκε όταν το ζωικό λίπος πέρασε μέσα από τις στάχτες του ξύλου και συνάντησε το αργιλώδες έδαφος.

Ο συνδυασμός ενός οξέος (έλαια) και μιας βάσης (αλκαλικής, συγκεκριμένα είτε αλυσίβα είτε καυστική σόδα) σχηματίζει ένα ουδέτερο άλας, γνωστό ως σαπούνι. Η χημική διαδικασία που προκαλεί τα έλαια και την αλκαλική βάση να γίνουν σαπούνι λέγεται σαπωνοποίηση (λάδια + καυστική σόδα/υδροξείδιο του νατρίου (NaOH) = σαπούνι). Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι παρασκευής σαπουνιού αλλά η πιο γνωστή στην κατηγορία χειροποίητου σαπουνιού είναι η ψυχρή μέθοδος.

Η ψυχρή μέθοδος λειτουργεί έτσι ώστε η εξουδετέρωση της καυστικής σόδας να γίνεται χωρίς τη χρήση εξωτερικής πηγής θέρμανσης για την ωρίμανση του σαπουνιού. Πρόκειται για μια χρονοβόρα διαδικασία που περιλαμβάνει τη σταδιακή σαπωνοποίηση. Μπορεί να χρειαστούν τέσσερις ως έξι εβδομάδες ώστε το σαπούνι να είναι έτοιμο για χρήση. Η απουσία θέρμανσης επιτρέπει στα αιθέρια έλαια που ενσωματώνονται στη σύνθεση να μείνουν άθικτα και σε άριστη κατάσταση.

Πιο συγκεκριμένα, η ψυχρή μέθοδος παρασκευής σαπουνιού είναι η ανάμειξη του μείγματος υδροξειδίου του νατρίου και νερού με τα λιπαρά έλαια και η προσθήκη στο μείγμα αιθέριων ελαίων και φυσικών χρωστικών όπως είναι οι άργιλοι. Το τελικό μείγμα χύνεται σε καλούπια και χρειάζεται περίπου εικοσιτέσσερις ώρες για να γίνει σαπούνι (σαπωνοποίηση). Μετά το ξεκαλούπωμα χρειάζονται άλλες εικοσιτέσσερις ώρες για να κοπεί σε μπάρες. Σ’ αυτό το σημείο αρχίζει η πραγματική διαδικασία ωρίμανσης του σαπουνιού. Για τις επόμενες τέσσερις ως έξι εβδομάδες, το σαπούνι «ωριμάζει», καθώς η καυστική σόδα αντιδρά με το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας, ενώ το νερό εξατμίζεται αργά, αφήνοντας μια απαλή, σταθερή ράβδο σαπουνιού.

Εκτός από τα λάδια που είναι απαραίτητα για την παρασκευή σαπουνιού, στην ψυχρή μέθοδο χρησιμοποιείται και ένα ποσοστό επιπλέον φυτικών ελαίων (υπερλίπανση), το οποίο παραμένει άθικτο, παρέχοντας ενυδατικές ιδιότητες.

Με την ψυχρή μέθοδο, το σαπούνι διατηρεί τη γλυκερίνη που παράγεται κατά τη διαδικασία της σαπωνοποίησης και δεν χρησιμοποιείται κανένα χημικό ώστε να αλλάξουν οι όποιες φυσικές αντιδράσεις. Εφόσον δεν προστίθεται ή αφαιρείται τίποτα, το τελικό προϊόν είναι πραγματικό σαπούνι και όχι μία εργαστηριακή απομίμηση.

Σκόνη σόδας (ανθρακικό νάτριο) στην επιφάνεια του σαπουνιού: Είναι μια λευκή-σταχτιά στρώση πάνω στην επιφάνεια του σαπουνιού. Σχηματίζεται όταν η μη σαπωνοποιημένη σόδα αντιδρά χημικά με το φυσικό διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας. Δεν επηρεάζει ωστόσο την ποιότητα και το σαπούνι είναι ασφαλές στη χρήση.

• Susan Miller Cavitch, Φτιάχνω μόνος μου σαπούνι, εκδ. Ψυχάλου, 2012
• Mary Humphrey & Alyssa Middleton, Advanced Soap Making, Beauty For Ashes Press, USA, 2019
• Alicia Grosso, The Everything Soapmaking Book, Adams Media, 3^rd Edition, NY, 2013.
• Parker A., Natural Soap Making, USA, 2019.